Nijer'deki darbede son durum ne? Cunta yeni başbakan atadı! ABD darbecilerle masaya oturdu
Nijer’de 26 Temmuz’da gerçekleşen darbenin 14. gününde son 24 saate kritik gelişmeler yaşandı. O gün ülkede Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum, Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı unsurlarınca alıkonulmuş ve o akşam asker yönetime el koyduğunu duyurmuştu. Son olarak Nijer Başbakanı Ouhoumoudou Mahamadou, Nijer'de yönetime el koyan cuntanın Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) ile görüşme talebinde bulunduğunu söyledi. Bu açıklama arından askeri cuntadan yeni bir adım geldi ve başbakanlık görevine Lamine Zeine'yi getirdi. Diğer yandan Nijerya Senatosu, Devlet Başkanı Bola Ahmed Tinubu'nun darbenin yaşandığı Nijer'e asker gönderme talebini kabul etmediğine dair haberleri yalanladı. Ayrıca ABD'de temmuz sonundan beri vekaleten Dışişleri Bakan Yardımcılığı görevini yürüten ve aynı zamanda Dışişleri Bakanlığı Siyasi İşler Müsteşarı olan Victoria Nuland, Nijer'i ziyaret ederek bazı cunta yetkilileriyle bir araya geldi. Dikkat çeken bir diğer nokta ise ABD’nin Nijer'deki gelişmeleri henüz "darbe" şeklinde nitelememesi. Bu bağlamda darbe nitelemesi yapılırsa yasal olarak ABD'nin Nijer hükûmetine yaptığı yardımları kesmesi gerekiyor.
Nijer'de Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum, 26 Temmuz'da Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı unsurlarınca alıkonulmuş ve o akşam asker yönetime el koyduğunu duyurmuştu.
Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı General Abdurrahmane (Ömer) Tchiani, 28 Temmuz'da Vatanı Koruma Ulusal Konseyi (CNSP) isimli cuntanın liderliğini üstlenmiş ve geçiş hükumetinin başına geçmişti.
Bazum 26 Temmuz'dan bu yana şahsi konutunda tutuluyor.
ABD'DEN NİJER'E ÜST DÜZEY ZİYARET
ABD'de temmuz sonundan beri vekaleten Dışişleri Bakan Yardımcılığı görevini yürüten ve aynı zamanda Dışişleri Bakanlığı Siyasi İşler Müsteşarı olan Victoria Nuland, Nijer'i ziyaret ederek bazı cunta yetkilileriyle bir araya geldi.
Nijer'in başkenti Niamey'de Nuland, telekonferans yöntemiyle gerçekleştirilen toplantıda gazetecilerin sorularını yanıtladı.
Nuland, Dışişleri Bakanı Antony Blinken'ın talebi üzerine Nijer'i ziyaret ettiğini belirterek "Demokratik düzene yönelik bu meydan okumadan sorumlu olan kişilerle açık bir şekilde konuşmak, bu sorunları diplomatik olarak çözmeye çalışıp çalışamayacağımızı, bazı müzakereleri başlatıp başlatamayacağımızı görmek ve ayrıca ilişkimizde neyin tehlikede olduğunu kesinlikle netleştirmek istedik." ifadesini kullandı.
"SAMİMİ ANCAK ZORLU GÖRÜŞMELER"
ABD ile "uzun yıllar yakın çalışmış biri olduğunu" söylediği ve cunta yönetiminin "Genelkurmay Başkanı" olarak atadığı General Moussa Salaou Barmou ve onu destekleyen üç askeri yetkiliyle görüştüğünü kaydeden Nuland, görüşmelerin "son derece samimi, zaman zaman da oldukça zor" geçtiğini bildirdi.
Nuland, askeri yetkililerin nasıl ilerlemek istedikleri konusunda oldukça katı olduklarını ancak bunun Nijer anayasasına uymadığını, kendilerinin müzakere yoluyla çözüm için bastırdıklarını belirtti.
BAZUM VE TCHİANİ İLE GÖRÜŞEMEDİ
Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum ile de görüşmeyi talep ettiklerini ancak bunun kabul edilmediğini bildiren Nuland, Bazum ile telefonda görüştükleri bilgisini paylaştı.
Nuland, Vatanı Koruma Ulusal Konseyi (CNSP) isimli cuntanın liderliğini üstlenen ve geçiş hükûmetinin başına geçen Abdurrahmane (Ömer) Tchiani ile de görüşme fırsatı elde edemediklerini belirtti.
General Barmou ve ekibiyle iki saatten fazla görüştüklerini kaydeden Nuland, diplomasi kapısını açık tutma teklifinde bulunduklarını ve bu kapsamda bir dizi seçenek sunduklarını anlattı.
"WAGNER TEHDİDİ" DE GÜNDEMDEYDİ
Nuland, temaslarda Rus güvenlik şirketi "Wagner tehdidini" de gündeme getirdiğini belirterek görüşmelerde askeri yetkililerin, Wagner'in kendi egemenliklerine yönelik oluşturabileceği riskleri "çok iyi anladıklarını" hissettiğini ifade etti.
Gelişmeleri yakından izleyeceklerini dile getiren Nuland, "yasal sorumluluklarının" farkında olduklarının ve bunu da sorumlulara net bir şekilde anlattıklarının altını çizdi.
Nuland ayrıca "ABD'nin uzun süredir dostları olan" gazeteciler ve insan hakları aktivistleri gibi Nijer sivil toplumunun geniş bir kesimiyle de görüştüklerini ve ülkedeki durumla ilgili samimi fikir alışverişinde bulunduklarını aktardı.
ABD HENÜZ "DARBE" DEMEDİ
ABD, Nijer'deki gelişmeleri henüz "darbe" şeklinde nitelemiyor. Darbe nitelemesi yapılırsa yasal olarak ABD'nin Nijer hükûmetine yaptığı yardımları kesmesi gerekiyor.
Dışişleri Bakanı Blinken, cuma günü Nijer'e yapılan bir dizi yardımın durdurulduğunu duyurmuştu. ABD'li yetkililer Nijer'de diplomasi kapısının daralsa da hala açık olduğunu belirterek anayasal düzene dönülmesi çağrısında bulunmaya devam ediyor.
Nijer'de yaklaşık 1000 Amerikan askeri bulunuyor. Sahra Çölü'nün güney ucundaki Agadez kenti yakınlarında ise "Niger Air Base 201" isimli bir İHA üssü yer alıyor.
Niger 201, ABD'nin Cibuti'deki daimi üssünden sonra İHA operasyonlarını da yürüttüğü Afrika'daki en büyük ikinci üssü konumunda bulunuyor.
NİJER BAŞBAKANI MAHAMADOU: NİJER'DEKİ CUNTA ECOWAS İLE GÖRÜŞME TALEBİNDE BULUNDU
Nijer Başbakanı Ouhoumoudou Mahamadou, Nijer'de yönetime el koyan cuntanın Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) ile görüşme talebinde bulunduğunu söyledi.
Darbe olduğu sırada yurt dışında bulunan ve ülkesine dönemeyen Mahamadou, Fransız TV5 televizyonunun yayınına konuk oldu.
Mahamadou, cuntaya verilen sürenin dolmasına rağmen askeri operasyon düzenlemeyen ECOWAS'ın bu kararı hakkında, "Bizim amacımız ECOWAS'ın askeri müdahalesi değildi. Müdahale etmedikleri için de hayal kırıklığına uğramadık. Amacımız askeri müdahale değil, demokrasinin yeniden tesisi ve Cumhurbaşkanı (Muhammed) Bazum'un serbest kalması." değerlendirmesinde bulundu.
Cumhurbaşkanı Muhammed Bazoum'un 26 Temmuz'dan bu yana alıkonulduğuna ve yaşam koşullarının giderek kötüleştiğine dikkati çeken Mahamadou, Bazum'un kaldığı konutta bir süredir elektrik ve suyun kesik olduğunu dile getirdi.
ECOWAS ile Nijer'de cunta arasındaki arabuluculuk çabaları hakkında da konuşan Mahamadou, "ECOWAS ile cunta arasındaki ilk görüşme denemesi başarısızlıkla sonuçlandı. Bugün ise cuntanın ECOWAS'a, Niamey'e tekrar bir temsilci göndermeleri için talepte bulunduğunu biliyoruz. Bu görüşme birkaç gün içinde gerçekleşebilir." dedi.
"NİJER, NİAMEY'DEN İBARET DEĞİL"
Mahamadou, Nijer'e komşu bazı ülkelerin ECOWAS'ın askeri müdahale planına karşı çıktığının hatırlatılması üzerine önemli olanın ECOWAS üyesi ülkelerin tavrı olduğunu vurguladı.
Cumhurbaşkanı Bazum'un istifa etmeyi düşünüp düşünmediği sorusuna da Mahamadou, "Cumhurbaşkanının istifa etmesi için bir sebep yok. Bazum için istifa demek, kendisine güvenerek oy veren halkı hayal kırıklığına uğratmak demektir." ifadesini kullandı.
Mahamadou, hafta sonu Niamey'de düzenlenen darbeye destek gösterilerindeki kalabalığa da şaşırmadığını dile getirerek, şöyle devam etti:
"Bu kadar kişinin nasıl bir araya getirildiğini bildiğim için şaşırmadım. Bir stadyumu doldurmak için tek yapmanız gereken araç ayarlamak ve gelenlere cep harçlığı vermek. Üstelik Nijer'in sadece Niamey'den ibaret olduğunu düşünmeyin. Niamey daima muhalefetin kalesi olmuştur ama aynı gösteriyi iktidarın etkin olduğu kentlerde düzenlemeniz zor."
ECOWAS'TAN ASKERİ MÜDAHALE GELMEDİ
Nijer'de 26 Temmuz'daki askeri darbenin ardından ECOWAS, 30 Temmuz'da askeri cuntaya Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum'un serbest bırakılması ve yeniden görevine dönmesi için 7 günlük süre vermişti. ECOWAS'ın askeri cuntaya verdiği bir haftalık süre dün gece yarısı itibarıyla dolmuştu.
Bu sürede taleplerinin karşılanmaması durumunda askeri müdahale dahil her seçeneği değerlendireceklerini bildiren ECOWAS, beklenenin aksine sürenin dolmasıyla askeri operasyon başlatmadı.
ECOWAS, 10 Ağustos'ta Nijerya'nın başkenti Abuja'da yeniden toplanma kararı aldı.
NİJER'DE CUNTA YENİ BAŞBAKAN ATADI
Nijer'de 26 Temmuz'da yönetime el koyan askeri cunta başbakanlık görevine Lamine Zeine'yi getirdi.
Vatanı Koruma Ulusal Konseyi (CNSP) Sözcüsü Albay Amadou Abdramane, okuduğu bildiride, Zeine'nin, CNSP lideri General Abdurrahmane Tchiani tarafından başbakan olarak atandığını duyurdu.
Ülkesinde tanınan bir ekonomist olan 58 yaşındaki Zeine 2002'den 2010'a kadar Finans Bakanlığı yapmıştı.
Zeine, son olarak Afrika Kalkınma Bankasının Çad temsilcisi olarak görev yapıyordu.
NİJERYA SENATOSU'DAN O HABERLERE YALANLAMA
Nijerya Senatosu, Devlet Başkanı Bola Ahmed Tinubu'nun darbenin yaşandığı Nijer'e asker gönderme talebini kabul etmediğine dair haberleri yalanladı.
Güney Ekiti Senatörü Yemi Adaramodu, basına yaptığı açıklamada, Tinubu'nun Senatoya Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğunun (ECOWAS) kararıyla ilgili bir "bilgilendirme mektubu" gönderdiğini belirtti.
Senatonun ECOWAS kararını reddetmediğini bildiren Adaramodu, "Tinubu bize sadece blokun (ECOWAS) diplomasiyi kullanma kararını iletti ve güç kullanımını son çare olarak gösterdi. Bu asla bir talep değildi." dedi.
Adaramodu, Tinubu'nun mektubunun alındığını ve 4 Ağustos'ta Senatoda özel oturumda görüşüldüğünü söyledi.
Askeri birliklerin Nijerya dışındaki özel operasyonlara gönderilmesine ilişkin anayasal prosedürü anlatan Adaramodu, "(Tinubu) Öncelikle Ulusal Meclise resmi bir mektup yazması gerekiyor. Ancak henüz durum böyle değil. Elimizde sadece bilgi var. Elimizdeki sadece bilgilendirme mektubu var." ifadesini kullandı.
Nijerya Devlet Başkanı ve aynı zamanda ECOWAS Başkanı olan Tinubu'nn, 4 Ağustos'ta, Senatoya mektup yazarak Nijer'e askeri müdahale için destek istediğine dair haberler çıkmıştı. Haberlerde Senatonun Tinubu'nun talebini reddettiği belirtilmişti.
NİJER'DE BAĞIMSIZLIKTAN BU YANA 5 KEZ ASKERİ DARBE YAPILDI
Afrika'nın kuzeybatısında yer alan eski Fransız sömürgesi Nijer, bağımsızlığından bu yana defalarca darbeyle karşılaştı.
28 TEMMUZ
Nijer'de Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı General Omar Tchiani, askeri darbe sonrası geçiş hükümetinin başına geçtiğini açıkladı.
ECOWAS liderleri, Nijer'de yapılan darbeyi görüşmek üzere 30 Temmuz'da acil bir toplantı düzenleyeceklerini duyurdu.
29 TEMMUZ
Afrika Birliği, darbeci askerlere derhal kışlalarına dönme çağrısı yaptı ve ülkedeki anayasal düzenin yeniden tesis edilmesi için 15 gün süre tanıdı.
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Cumhurbaşkanı Bazum ve bir önceki Cumhurbaşkanı Mahamadou Issoufou ile görüştüğünü ve Bazum'a desteğini yinelediklerini belirtti.
AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell de darbenin ardından değişen yönetimi tanımadıklarını ve tanımayacaklarını belirtti.
30 TEMMUZ
Askeri cunta, ECOWAS'ın olası bir askeri müdahalesine aynı şekilde karşılık vereceklerini duyurdu.
Fransa, darbe sonrası, bu ülkeye yönelik tüm mali yardımlarını askıya aldığını açıkladı.
Fransa, Nijer'de darbe yapan askeri cuntanın çağrısıyla başlayan ve Fransa'nın Niamey Büyükelçiliğinin hedef alındığı gösterilere ilişkin, ülkesinin çıkarlarına veya vatandaşlarına yönelik herhangi bir saldırıya derhal ve sert şekilde karşılık vereceğini açıkladı.
Cuntanın çağrısıyla halk darbeyi desteklemek için sokaklara çıktı.
ECOWAS, cuntaya, Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum'u serbest bırakması ve Bazum'un görevine tekrar başlaması için 1 hafta süre verdi. ECOWAS ülkeleri, Nijer'e tüm hava ve kara sınırlarını kapattı. Nijer'in Batı Afrika Devletleri Merkez Bankasındaki (BCEAO) varlıkları donduruldu. ECOWAS'ın talepleri yerine getirilmezse askeri müdahale de dahil her türlü seçeneği değerlendireceğini vurguladı.
31 TEMMUZ
Nijer Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum, askeri darbeden bu yana ilk kez görüntü verdi. Bazum, ECOWAS talebiyle Nijer'de arabuluculuk faaliyetlerine başlayan Çad Geçiş Dönemi Devlet Başkanı Muhammed İdris Debi İtno'yla görüştü.
AB, Nijer'deki darbe sonrası bu ülkeye askeri müdahale dahil olmak üzere çeşitli tedbirler alan ECOWAS'ın tüm kararlarını desteklediğini bildirdi.
Askeri cunta, Nijer Dışişleri Bakanı Hassoumi Massaoudou'nun, Fransa'nın, Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nı bombalamasına izin veren bir belge imzaladığını iddia etti.
Cunta, Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum hükümetindeki bazı bakanlar ve yetkilileri gözaltına aldı.
1 AĞUSTOS
Burkina Faso ve Mali, ECOWAS'ın Nijer'e olası askeri müdahalesinin, kendilerine karşı bir savaş ilanı olacağını açıkladı.
Fransa, Nijer'de yaşanan darbe ve Büyükelçiliğine yapılan saldırı sonrası bu ülkedeki vatandaşlarını tahliye etme kararı aldı.